Język sardyński

Czy znając język włoski da się zrozumieć Sardyńczyka? Sami Sardyńczycy, nawet z sąsiednich prowincji, nie są w stanie zrozumieć swoich dialektów, tak bardzo bowiem różnią się one między sobą. Należy wiedzieć, że sardyński jest uważany przez wielu badaczy za najbardziej konserwatywny z języków wywodzących się z łaciny, a przy tym „najbardziej łaciński” z języków romańskich, co ma historyczne uzasadnienie w prawie tysiącletniej dominacji rzymskiej. Słyszymy w nim echa archaicznych języków używanych na wyspie: paleosardyńskiego (nuragijskiego), punickiego, łacińskiego, bizantyjskiego, greckiego, toskańskiego, hiszpańskiego i katalońskiego. Leksyka odzwierciedla historię dominacji. Trzeba wiedzieć, że gramatyka języka sardyńskiego bardzo różni się od włoskiego i innych języków romańskich, zwłaszcza w formie ustnej. Charakterystyczne są na przykład rodzajniki: „su” (zamiast włoskiego „il”), „sa” (włoskie „la”) „sos”, „sas” i „is” (włoskie „gli”).

Oczywiście większość Sardyńczyków zna obowiązujący w całej Italii język włoski, jednak językiem wyspiarskiej codzienności jest zdecydowanie język sardyński, który jest fundamentem tożsamości, identyfikacji z ziemią i jej historią. W towarzystwie osób z zewnątrz Sardyńczycy starają się używać języka włoskiego, dbając o to, by goście rozumieli, o czym jest mowa, i nie czuli się niezręcznie, jednak kiedy tylko zaczynają wymieniać się uwagi między sobą, od razu zapominają się i w naturalny sposób przechodzą na lokalny dialekt.

Język sardyński jest oficjalnym językiem Autonomicznego Regionu Sardynii (według ustawy regionalnej z 1997 roku) i jest używany na takich samych prawach jak język włoski. W 2006 roku został zaadaptowany jego eksperymentalny wariant pisany, „sa limba sarda comuna” (LSC), wykorzystywany do redagowania oficjalnych dokumentów. Jest to język znormalizowany, który bierze pod uwagę dialekty i opiera się na literaturze tworzonej od wieków w języku sardyńskim.

O znaczeniu sardyńskiego jako odrębnego języka świadczy oficjalna sardyńska edycja Biblii (Sa Bibbia Sacra), wydana przez Konferencję Episkopatu Włoskiego, przełożona na język sardyński przez Boborego (z włoskiego Salvatore) Ruju zgodnie z metodologią przekładu i egzegezy Biblii (zamierzenie to przypomina powstałe w Polsce przekłady Biblii na kaszubski i śląski). Warto także wiedzieć, że pierwszy hymn narodowy Królestwa Włoch, a najpierw Królestwa Sardynii, obowiązujący di 1946 roku, powstał w języku sardyńskim.

Iloma i jakimi językami mówi się w Kenii?

Należy wiedzieć, że sprawa języka jest jednak bardzo skomplikowana, ponieważ na Sardynii oprócz włoskiego używa się kilku języków, a sam sardyński jest gwarowo bardzo zróżnicowany. Mówi się tu w rzeczywistości w trzech odmianach języka sardyńskiego: „sardo campidanese” (południowa część wyspy), „sardo logudorese” (północne Oristano, południowe Sassari, zachodnie Nuoro) i „sardo nuorese” (Nuoro bez krańców zachodnich), po za tym w trzech odmianach korsykańskiego u północnych brzegów Sardynii: „corso sassarese” (zachód), „corso gallurese” (wschód) i „corso oltramontano” (Arcipelago di La Maddalena). Wyspami językowymi są natomiast Alghero, gdzie w użyciu jest archaiczna odmiana języka katalońskiego („catalano”), i wyspy San Pietro i Sant’Antioco, których mieszkańcy posługują się archaiczną odmianą dialektu liguryjskiego „tabarchino”. „Tabarchino” był używany przez pochodzących z Ligurii zbieraczy koralowca, którzy w XVI wieku osiedlili się w Tabarce w Tunezji. W XVIII wieku skończyły się zasoby koralowca, Liguryjczycy weszli w konflikt z rdzennymi mieszkańcami i musieli opuścić Tabarkę. Schronienie znaleźli na nie zasiedlonych Wyspach Świętego Antiocha i Świętego Piotra, na co zgody udzielił król Sardynii i Piemontu Karol Emanuel III Sabudzki. Warto też wiedzieć, że dialekty „nuorese” i „logudorese” są najbardziej archaicznymi odmianami sardyńskiego i mają najmniej naleciałości z włoskiego. „Sardo campidanese” natomiast zachował wiele zapożyczeń z dialektów środkowych i południowych Włoch. W korsykańskich dialektach „gallurese” i „sassarese” widoczne są naleciałości dialektu toskańskiego.